Оройуоммутугар тыа хаһаайыстыбата хайдах туруктааҕын тустаах управление салайааччыта Александр Софроновтыын кэпсэттибит.
Александр Романович кэпсииринэн урукку сыллары кытта тэҥнээтэххэ, быйыл күн-дьыл усулуобуйата таба-сылгы кыстыырыгар табыгастаах, тымныы түстэр да уһуннук турбатах. Онон кыстык балачча туруктаахтык ааспыт. Арай ынах сүөһүгэ от тиийбэтиттэн ыараххаттар үөскүү сылдьыбыттар. Маны туоратарга анал хамыыһыйа быһаарыытынан Абыйтан, Тааттаттан, Уус Алдантан от атыылааһынын тэрийбиттэр. Бүгүҥҥү туругунан Улахан Чыыстайга 20 тонна от Уус Алдантан тиэйилибит. Абыйтан Төбүлэхтэргэ 17 тонна, Соболоохторго 26 тонна, Индигирдэргэ 24 тонна, Хонууга 45 тонна от Абыйтан кэлбит. От тиэйиитин үлэтэ тустаах техника алдьанан өссө түмүктэнэ илик эбит. Хаһаайыстыбалар оту бэйэлэрин үптэригэр атыыласпыттар, оттон тырааныспар ороскуотун толуйууну оройуон уонна тустаах нэһилиэктэр дьаһалталара уйуммуттар. Бу тэрээһиҥҥэ уопсайа 5 мөлүйүөн 140 тыһыынчаттан тахса ороскуот тахсыбыт. Дьиҥэ былырыын оннук кураан да, ардахтаах да сайын буолбатах этэ. Холобур, Чыбааҕылаахтар кэмигэр окко киирэн кыстыыр отторун булуммуттара. Атын да нэһилиэктэр сөптөөхтүк дьаһаммыттара буоллар итинник ороскуот тахсыа суоҕа этэ. Онон быйыл сүөһү иитэр хаһаайыстыбалар оттуур ходуһаларын оҥостон, кыстыыр отторун бэйэлэрэ бэлэмнэнэллэрэ сүрүн сорук буолуохтаах. Ааһан эрэр кыстыкка оройуон үрдүнэн баара-суоҕа 271 ынах сүөһү, ол иһигэр 57 ыанар ынах иитиллэн турар, төрүөҕэ — 58 сүөһү. Ынах төрөөһүнэ түмүктэнэн эрэр. Бу кэм сүрүн соруга – төрөөбүт ньирэйи тыыннаах хаалларыы, сүөһү ахсаанын аҕыйаппат буолуу.
Оройуоммутугар 1464 сылгы иитиллэр, бу куһаҕана суох көрдөрүү. Билигин сылгы иитээччилэргэ сааскы эппиэттээх күннэр тураллар. Төрүөх саҕаланыытыгар бэлэмнэнии, кыстыктан көһөрүү сүпсүлгэнэ. Кэнники кэмцэ сылгы иитиитэ болҕомто киинигэр киирэн хаһаайыстыбалар кэҥииллэр, социальнай хантараагынан сылгы иитэр эдэр ыаллар элбииллэр. Ол эрээри сайыҥҥы-күһүҥҥү өттүгэр сылгылары адьырҕа кыыл – тыатааҕы моһуоктуура баар суол. Онон бу адьырҕаны уодьуганнааһыҥҥа тустаах тэрилтэлэр ылсаллара ирдэнэр.
Муома оройуонун сүрүн дьарыга таба иитиитэ буолар. Билиҥҥи туругунан хаһаайыстыбаларга 14102 таба баар. Төрүөх саҕаланан 76 тугут күн сирин көрдө. Ааспыт ыйга Дьокуускай куоракка өрөспүүбүлүкэ таба иитэр улуустара кыттыылаах, култуурунай-спортивнай бырагыраамалаах үрдүк таһымнаах сийиэс ыытылынна. Манна биһиги оройуоммутуттан Улахан Чыыстай нэһилиэгин табаһыттара көхтөөх кыттыыны ыллылар. «Муома-1» хамаанда таба күрэҕэр уопсай ааҕыыга 5 миэстэҕэ тахсыбыта туспа ситиһии диэн сыаналанар. Оройуон чулуу табаһыта Аркадий Прокопьевич Слепцов табаны иитиигэ Василий Кладкин аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэни өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ К.Е.Бычковтан туппута сийиэс биир үөрүүлээх түгэнинэн буолбута. Оттон «Кочевая семья» куонкуруска биһиги биир дойдулаахтарбыт Юлия уонна Николай Громовтар дьиэ кэргэннэрэ бастаабыта туспа улахан ситиһии буолар. Маны таһынан эдэр табаһыт Ростислав Слепцов сенатор Сахамин Афанасьев Махтал суругун туппута, таба иитиитин уопуттаах салайааччыта Ариан Громов РФ тыатын хаһаайыстыбатын Министерствотын Бочуотунай грамотатынан бэлиэтэммитэ табаһыттарбыт ситиһиилээх үлэлэрин мэктиэлииллэр, — диир Александр Романович. Табаһыттар бэйэлэрин тэрээһиннэрин Сахабыт сирин киин куоратыгар олохтоохтук оҥостон кэлэн тэрийбиттэрэ олус учугэй. Таҥастара-саптара сиэдэрэйин дьон сөҕө көрдө. Биһиги табаһыттарбыт кинилэртэн харыс да хаалсыбакка ыытыллыбыт бары куонкурустарга кыттан өр сылларга кэтэргэ анаммыт үйэлээх таҥастарын дьоһуннук көрдөрдүлэр. Маннык тэрээһиннэр үлэ дьонун сомоҕолууллар, үлэ уопутун атастаһыыга көҕүлүүллэр. Киһи сүргэтэ көтөҕүллэр норуот бырааһынньыга буолан ааста.
Христина Кривошапкина