Арассыыйаҕа Учуутал күнэ 1994 сылтан ыла алтынньы 5 күнүгэр бэлиэтэнэр. Бу күн үгүс учуутал эҕэрдэ тылы истэр, оҕолор үөрэн мичилиспит харахтарыттан сүргэлэрэ көтөҕүллэр.
Быйыл оройуоммутугар икки саҥа учуутал Муома орто оскуолатыгар үлэлии кэллэ.
Галина Гэсэровна Раднажапова, нуучча тылын уонна литературатын учуутала.
— Мин ХИФУ ИЯКН саха тылын учууталын үөрэҕин бүтэрбитим, нуучча тылын үөрэтэр бырааптаахпын. Ылбыт дипломмунан тыл, суруналыыстыка, оскуола эйгэтигэр ханна баҕар үлэлиэхпин сөп. Университекка түөрт сыл үөрэммитим. Бу идэҕэ баҕаран туран киирбитим. Оҕо эрдэхпиттэн учуутал эбэтэр сурукка, тылга сыһыаннаах идэлээх буолуом диэн санаалааҕым. Ийэм В.В.Старостина миэхэ тылга интэриэһи көбүппүтэ дии саныыбын.Кыра эрдэхпиттэн кини көмөтүнэн “Аман өс” куолуһуттар күрэхтэригэр кыттар этим.
Устудьуоннуур кэммэр “Мой универститет” диэн хаһыакка нууччалыы матырыйаал бэлэмниир этим. Эбии “Ораторское мастерство и искусство” диэн дьарыкка сылдьарым, араас кэнсиэрдэри, тэрээһиннэри сахалыы ыытарым, сценарий суруйарга көмөлөһөр этим.
Үөрэхпин бүтэрэн баран атын эйгэҕэ үлэлээбитим. Онтон былырыыҥҥыттан идэбинэн үлэлиир санаам баһыйбыта. Быйыл төрөөбүт дойдубар учууталлыыр сыаллаах кэллим. Манна дьонум бааллар, сүрдээҕин миигин өйүүллэр.Оскуолаҕа уһуйааччым (наставнигым) – нуучча тылын уонна литературатын учуутала Матрена Николаевна Хабарова. Кини билбэт ыйытыыларбар хоруй биэрэр, үөрэтэр методикабар көмөлөһөр.
Бүтүн норуот, дойду кэскилэ — учуутал илиитигэр, ол иһин биһигиттэн, учууталлартан, ыччат сайдыыта улахан тутулуктаах. Мин санаабар, учуутал идэлээх киһи эппиэтинэстээх буолуохтаах, оҕолору кытта биир тылы булан, болҕомтолорун тардыахтаах. Аан бастаан оскуолаҕа кэлэн баран оҕолору кытта алтыһар интэриэһинэй дии санаабытым. Үөрэнээччилэрбэр билии биэрэр баҕалаах үлэбэр кэлэбин. Бэйэм 6-с, 7-с, 10-с кылаастары үөрэтэбин.Салгыы учууталлыыр санаалаахпын. Учуутал идэтэ түбүктээх да буоллар, интэриэһинэй. Хас биирдии оҕо бэйэтэ туспа киһи, ураты санаалаах, кинилэри кытта кэпсэтэр миигин умсугутар.
Бэйэм Муома орто оскуолатын 2016сыллаахха бүтэрбитим. Үөрэппит учууталларбар биэрбит билиилэрин, кыһамньыларын иһин улахан махталбын тиэрдэбин. Учуутал күнүнэн итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин. Үлэҕитигэр, тус олоххутугар үрдүк ситиһиини, махталлаах үөрэнээччилэри баҕарабын.
Игорь Гаврильевич Шкулев, история уонна обществознание учуутала
— Мин Дьокуускайдааҕы политехническай лицейы бүтэрбитим. Онно үөрэнэр сылларбар историяны, обществознаниены интэриэһиргиир этим. Ол иһин ХИФУ историческай факультетыгар туттарсан киирбитим, түөрт сыл үөрэнэн “Педагогическое образование. История” диэн идэлээх исписэлиис буолбутум. Үөрэхпин бүтэрэн, биир сыл дьоммор көмөлөспүтүм. Быйыл учууталлыыр санаалаах кэргэммин уонна оҕобун илдьэ Муомаҕа кэлбитим. Кэргэним Оҕо искусствотын оскуолатыгар фортепианоҕа оҕолору дьарыктыыр.
Учуутал идэтин баһылыырбар миэхэ университетым үөрэҕэ олус көмөлөһөр. Онно оҕолору хайдах үөрэтэргэ, уруогу ыытар сатабылларга, сыана туруорарга, бэл, биир идэлээхтэргин, үөрэнээччилэри кытта кэпсэтии уратыларыгар үөрэтэллэрэ. Устудьуоннаабыт кэммэр суруммут тэтэрээттэрим билигин да көмөлөһөллөр. Факультеппыт күүстээх преподавателлэрэ Маргарита Январьевна “Теория и методика обучения истории и обществознания”, Саргылана Серафимовна Атласова “История” биридимиэттэргэ дириҥ билиини биэрбиттэрэ.
Учууталлыырбын уонна оҕолору сөбүлүүбүн. 5-8 кылаас үөрэнээччилэрин үөрэтэбин. Оҕолорго историяны кэпсиирбин, уруокпар оонньуу көрүҥнэрин киллэрэрбин, үөрэнээччилэрбин кытта уруок тиэмэтинэн кэпсэтэрбин ордоробун. Уруогум кэннэ хас да оҕо чугаһаан “Мин саамай сөбүлүүр уруогум – история” диэннэр,санаабын көтөхпүттэрэ, үлэлиирбэр өссө күүс биэрбиттэрэ.
Учууталлары билигин судаарыстыба олус өйүүр, ол сөптөөх дии саныыбын.Учуутал тулуурдаах, киэҥ көҕүстээх буолара ордук уонна үөрэтии ньымаларын толору билиэхтээх. Мин уруокпар бэлэмнэнэн былаан оҥостобун. Бастаан учууталлыы кэлэрбэр кыратык долгуйбутум, онтон бастакы уруок кэннэ ол долгуйуум ааспыта. Араас оҕолор бааллар. Оҕолортон мин болҕомтолоохтук истэллэрин ирдиибин, тиэмэлэрин өйдөөбүттэрин бэрэбиэркэлээн сөптөөх сыана туруорабын. Үлэлиирбэр история учуутала Руслан Карлович Сидоров көмөтө улахан, наадабын барытын ыйан-кэрдэн, сүбэлээн биэрэр.
Муомаҕа олорорбун сөбүлүүбүн. Манна дьон судургулар, тэрилтэлэр, дьиэлэр барыта чугас тураллар. Аймахтарым манна элбэхтэр. Муома мин төрөөбүт дойдум буоллаҕа. Дойдубар салгына кытта ураты ыраас.
Учуутал күнүнэн бары биир идэлээхтэрбин эҕэрдэлиибин. Кыһамньылаах үөрэнээччилэри, ситиһиини, доруобуйаны баҕарабын.
Эдэр учууталларга талбыт идэлэригэр үрдүк ситиһиилэри, айымньылаах үлэни баҕарабыт. Үрдүккэ-сырдыкка көтүтэр, үтүөнү-кэрэни үксэтэр учуутал чулуута буолуохтара диэн эрэнэбит.
Татьяна Данилова