Томороон тымныылаах хотугу кыраайбыт кырыа кыһына сандал саас кэлбитин кэрэһэлиир кулун тутар 8 күнүн көрсө иһийэргэ дылы гыммыт. Күммүт уһаан, халлаан сырдаан дьон санаата сандаарда, оҕо-аймах сэргэхсийдэ. Сааһы кытта кэрэ аҥаардар тупсуох санаалара кэлэр. Кинилэр кэрэ көстүүлэринэн олохпутун киэргэтэллэр.
Оннук кэрэ көстүүлээх эдэр учуутал Кэскилээнэ Игнатовна Неустроеваны кытта көрсөн сэһэргэстим.
Сахалыы сиэринэн, төрдүгүн-уускун сырдата түс.
Мин Чурапчы оройуонун кииниттэн төрүттээхпин, Сысолятиннар дьиэ кэргэн соҕотох кыыстара буолабын. Аҕам Игнат Михайлович Д.П.Коркин аатынан Чурапчытааҕы спортивнай орто оскуолаҕа тириэнэринэн ситиһиилээхтик үлэлиир, оҕолору тустууга дьарыктыыр. Ийэм Евдокия Климовна бу оскуолаҕа алын сүһүөх кылааһын учууталынан үтүө суобастаахтык үлэлии сылдьар. Бииргэ төрөөбүттэр төрдүөбүт, биир убайдаахпын, икки бырааттаахпын.
Муомаҕа кэлэн үлэлии сылдьаҕын…
Манна кийиит буолан кэлбитим. Кэргэммин Виталийдыын бэйэм үөрэммит оскуолабар билсибитим, биир кылааска үөрэммиппит. Кэргэним дойдутун билээри-көрөөрү, үлэлиир былааннаах кэлбиппит. Биир уол оҕолоохпут.
Мин оскуола кэннэ ХИФУ филологическай факультетыгар үөрэнэ киирбитим, бакалавр кэннэ “Прикладная филология в профессиональной деятельности” диэн идэ магистратуратын бүтэрбитим. Билигин Муома орто оскуолатыгар үһүс сылын нуучча тылын учууталынан үлэлии сылдьабын. 6 “а” кылаас салайааччытабын, 17 оҕолоохпун. Хонууга үлэҕэ идэбинэн маҥнайгы сүрэхтэниим буолар.
Эн кэрэ эйгэтигэр сыһыаннаах киһигин.
Кэрэҕэ сыстыы, кэрэни өйдөөн көрүү кыра эрдэхпиттэн баара. Соҕотох кыыс буоламмын дуу, аҕам куруук болҕомто уурара, “мин кыыһым, күндү киһим” диэн таптаан улаатыннарбыта. Ийэм кыраһыабай көстүүлээх былааччыйа кэтэрдэрэ, таҥаспын-саппын өрүү көрөрө. “Эн кэрэҕин” диэн санааны иҥэрэн, таптаан-атаахтатан ииппиттэрэ. Кыыс оҕоҕо ити наһаа наадалаах эбит. Кини Киһи быһыытынан сайдарыгар, бэйэтин сыаналыыр буола улаатарыгар көмөлөөх дии саныыбын. Ийэм уруһуйдуурун сөбүлүүрэ, дьиэ иһинээҕитин оҕолорун кытта тэҥҥэ кэпсии-кэпсии тупсарара. Тыаҕа таҕыстахпытына, саҥа сирдэргэ тиийдэхпитинэ, тулалыыр эйгэ кэрэ көстүүтүн бэлиэтээн көрөн, тылынан сөҕөрө-махтайара Ону биһиги тэҥҥэ сылдьан истэн, өйдөөн көрөрбүт. Онон оҕо эрдэхпиттэн кэрэни кэрэхсиир буола улааппытым.
Оскуолаҕа да, устудьуоннуу да сылдьан таҥаспын көрүнэрим. Таҥаспын сөпкө аттаран, туох туохха барсарын сыымайдаан таҥнарым. Филологическай факультекка үөрэммиппин олох кэмсиммэппин. Преподавателлэрим билии эрэ биэрбэтэхтэрэ, кинилэр уонна үөрэҕим эйгэтэ тас көстүү, таҥас истиилэ диэн өйдөбүлү сыһыарбыттар дии саныыбын. Биир преподаватель: “У каждого должен быть свой имидж!” – диэн эппитэ өйбөр хатанан хаалбыт. Киһи хайдах оҥосто, таҥна, тутта-хапта сылдьара тас эйгэҕэ, дьоҥҥо дьайар, кэпсэтэр киһитигэр сабыдыаллаах диэн этэрэ. Ол этиитин олох ылынабын. Билигин бэйэм истиилбин билэбин, чопчу тугу ылынарбын, тугу баҕарарбын быһаарабын.
Киһиэхэ кэрэ көстүү диэн, эн санааҕар, тугуй?
Кэрэ көстүү диэн бэйэни көрүнүү буолар дии саныыбын. Баттаҕыҥ хомуллуулаах, таҥаһыҥ ыраас, сөптөөх, бэйэни ыраастык илдьэ сылдьыы… Аны Кэрэ өйдөбүлэ диэн тас көстүү эрэ буолбатах. Киһи ис эйгэнэн кэрэ буолар, тугу саныыра, толкуйдуура таһыгар тахсар. Ыраастык саҥарыы, сөпкө тутта-хапта сылдьыы, бэйэни сайыннарар дьарыгыҥ – барыта Кэрэ өйдөбүлү үөскэтэр.
Оҕо сааспар төрөппүттэрим ырыаҕа-үҥкүүгэ сыһыарбыттара. Мин кыра эрдэхпиттэн үҥкүүлүүрбүн, ыллыырбын олус сөбүлүүбүн, араас куонкурустарга, тэрээһиннэргэ кыттыбытым. Билигин “Тэтим” норуодунай ансаамбылга үҥкүүнэн дьарыктанабын, кэнсиэрдэргэ, фестивальга үҥкүүлүүбүт. “Долгунча” диэн эбээн култууратын региональнай күрэҕэр кыттан “Саамай кыраһыабай” диэн анал аакка тиксибитим. Үҥкүүттэн ураты этим-сииним чөл туруктаах буоллун диэн дьиэбэр кыратык эрчиллэбин, сылаас кэмҥэ таһырдьа сүүрэбин. Сүүрүү сүрэххэ, тыҥаҕа, доруобуйаҕа туһалаах, өйгүн-санааҕын сааһылыыгын. Иллэҥ кэммэр кинигэ ааҕарбын сөбүлүүбүн. Классическай литература киһини кэрэни сыаналыырга үөрэтэр дии саныыбын. Оҕо эрдэхпиттэн иэйиим киирдэҕинэ хоһоон айарым, ардыгар ырыа да айыах санаа киирэр. Сити курдук бэйэбин сайыннара, олох кэрэтигэр сыһыара сатыыбын.
Итинтэн ураты эн бэйэҥ ураты дьарыктааххын билэбин. Кэрэ аҥаардар тас көстүүлэрин тупсараҕын.
Дьон кэрэ көстүүлээх буоллун диэн, кинилэр олохторун чэпчэтэр, тупсарар сыалтан уонна үлэбиттэн ураты атын дьарыктаах буолар санааттан былырыын “Косметик-эстетик” үөрэҕэр үөрэммитим. Косметик-эстетик укуол, инъекция оҥорбот, тирии тиибин, уратытын быһааран, киһиэхэ ханнык косметика сөптөөҕүн сүбэлиир, сирэйи ыраастыыр, сибиэһэй оҥорор. Бэйэм анал аппарааттаахпын, бу аппарат ыарыыта суохтук процедураны оҥорор. Ультразвук уотунан ыраастыыбын, мааска, кириэм уурабын. Маннык ыраастааһын тирии сыаланыытын, киртийиитин сүтэрэр, килиэккэлэр эргиирдэрин түргэтэтэр. Процедурам кэмигэр ханнык косметика туһааннаах киһиэхэ барсарын сүбэлээн-амалаан биэрэбин.
Киһи тириитэ сымнаҕас, ыраас буоларыгар саамай сүрүнэ бастаан пиэнкэнэн, гиэлинэн суунаҕын, онтон тонер (тоник), кириэм наада. Саас-сайын күнтэн харыстанан СПФ-кириэми туттар булгуччулаах. Сирэй тириитин көрүммэтэххэ, сыаланар, прыщик тахсар, саҥа килиэккэлэри үүннэрбэт, тирии түргэнник кырдьар. Билигин кэрэ аҥаардар саастарыттан тутулуга суох бэйэлэрин олус көрүнэллэр, бу үйэ ирдэбилэ. Киһи сөпкө тириитин эрдэттэн көрүнэр буоллаҕына, кырдьыыга улаханнык ылларбат, бэйэтин сааһыттан быдан эдэр, кэрэ көстүүлээх буолара чуолкай. Ыраас тирии – доруобуйа тирэҕэ.
Билигин мин дьоҥҥо өҥө оҥорор сэртипикээттээхпин, өссө эбии сайдаары, уопутураары быыс булан куйаар ситиминэн үөрэтэр куурустары ааһабын. Хас биирдии киһи тириитэ араастаах. Ол уратытын, киһи сааһын учуоттаан кэлбит дьоҥҥо сөптөөх ыраастаныыны, иҥэмтэлээх, тириини тупсарар косметиканы туһанабын. Миэхэ сылдьыбыт кэрэ аҥаардар астынан аҕай бараллар. “Сирэйбит тыынар курдук буолла” дииллэр, хаан эргиирэ түргэтээн, сирэйдэрин тириитэ тупсар, быдан сибиэһэй көстүүлээх буолаллар. Бу дьарыкпар саамай күндүтэ диэн — процедура кэннэ килийиэннэрим үөрэн-астынан, махтанан бараллара.
Мин кыыс, дьахтар буоларбыттан дьоллоохпун. Биһиги саамай күүспүт диэн хайдах баҕар түгэҥҥэ бэйэ бодотун тардына сылдьабыт, санаабытын түһэрбэппит.
Күндү кыргыттар, ийэлэр, эбэлэр, кэлэн иһэр Аан дойду дьахталларын күнүнэн ис сүрэхпиттэн эҕэрдэлиибин! Кэрэ аҥаардар, бэйэҕит сэбэрэҕитин көрүнүҥ, кэрэ киһи бэйэтин эрэ буолбатах, тулалыыр дьонун эмиэ Кэрэҕэ угуйа турар. Дьоҥҥо сырдыгы, дьолу бэлэхтээҥ, харах сымныыр сырдыгынан сыдьаайа сылдьыҥ. Төһө да түбүктээх буолларгыт, бэйэҕитиҥ умнумаҥ, кэрэ көстүүлээх буолуҥ!
Кэскилээнэ эппитин курдук, кырдьык да, тулалыыр дьоҥҥо сырдыгы, кэрэни бэлэхтээн олохтон дуоһуйууну ылыахха. Нуучча улуу классига Ф.М. Достоевскай “Красота спасет мир” диэн бэргэн этиитэ үйэлэргэ сүппэт аналлаах.