Кулун тутар 3 күнүгэр оройуон дьаһалтатын дьиэтигэр СӨ ситэриилээх былаас
отчуотун түмүк мунньаҕын оробуочай бөлөх салайааччыта СӨ Бырабыыталыстыбатын
бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Георгий Степанов салайан ыытта.
Отчуоттуур бөлөх икки састаабынан бары нэһилиэктэри хабан сиэрдээхтик үлэлээбитин
бэлиэтиир тоҕоостоох. Сааһыыр бөһүөлэгэр бастакы оробуочай бөлөх (Степанов Г.М.) көтөр
аалынан хоно-өрөөн, үлэни төрдүттэн билэн-көрөн кэллэ. Атын нэһилиэктэргэ айан суола туран
биэрэн, “Арктика суоллара” КТ генеральнай директора Владимир Чусовской бэйэтинэн
сылдьан, суола-ииһэ табыллан биэрдэ. Үгэс буолбут актив мунньаҕар былааннаммыт үлэ
толору туолан, нэһилиэнньэни кытта аһаҕас ыллыктаах кэпсэтии ыытыллан, дьон-сэргэ
хаачыстыбалаах, киэҥ ыырдаах, сиэрдээх боппуруостары туруобуттарын Георгий Михайлович
тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.
Георгий Михайлович отчуот сүнньүнэн оройуоҥҥа иккис сырыыта буолар: “Былырыын
нэһилиэнньэ 28 туруорсуута боротокуолга тиһиллибитэ биллэр, итинтэн 27 бопуруос өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан үбүлэниэхтээх. Онтон 28 %-а туолбут, 53 %-а үлэҕэ сылдьар. Оттон биэс боппуруос туолбатах ол тустаах докумуоннара суоҕунан, үптэн- харчыттан иҥнибитэ төрүөт буолбут. Ол эрээри туруорсуулары толоруу тохтуо суохтаах, үөрэтиллэн үлэ салҕаныахтаах. Бүгүҥҥү күҥҥэ социальнай объектарга Орто-Дойду уонна Индигир оскуолаларын тутуута инники күөҥҥэ тураллар. Бу хайысхаҕа бырайыактара бэлэмнэр, үлэни тиһэҕэр диэри
тиэрдэр сорук турар. ФАП тутууларыгар быйыл Орто Дойдуга үлэ саҕаланара чуолкайдаммыт,
Соболооххо 2028 сылга, Чуумпу Кытылга 2029 сылга диэн былааҥҥа тураллар. Олорор дьиэ
тутуутугар үлэ Сааһыырга саҕаланыахтаах, Хонууга эдэр специалистарга аналлаах уопсай дьиэ
тутуута былааҥҥа киирбит.
Каадыр боппуруоһа сытыытык турара биллэр. Федеральнай программанан, национальнай
бырайыак чэрчитинэн Арктика эргимтэтигэр суох оройуоҥҥа саҥа балыыһа комплекса үлэҕэ
киирбитэ, идэлээх сүрүн специалистара суохтара хомолтолоох. Ол эрээри бу сылы ааспакка биэс
саҥа быраастар кэлиэхтэрэ, ол иһигэр офтальмолог, хирург, анестезиолог уо.д.а. Оройуон
бюджетыттан саҥа кэлэр специалистарга уруккулуу “подъемнай” төлөбүрүн көрөргө ылсан
эрэллэрэ хайҕаллаах. Ханнык да эйгэҕэ бэйэ каадырын үүннэрэргэ ситимнээх үлэни
күүһүрдүөххэ наада.
Нэһилиэнньэ авиарейстэргэ субсидияламмыт билиэти элбэтэргэ туруорсара боротокуолга
киирдэ. Оттон сааһыырдар Сасыр-Якутск авиарейси туруорсаллара экономическай да өттүнэн
аахтахха олус ороскуоттаах, уонна аҕыйах ахсааннаах пассажирга ити сөбө суоҕа ыйыллар.
Уопсайынан, олохтоох авирейстэргэ, куорат икки ардыгар да көтүүгэ дойду улахан ороскуоту
уйунар, транспорт ороскуотугар өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан куруук улахан суумалаах субсидия
харчыта көрүллэр.
Сири хостооһун боппуруоһа өрөспүүбүлүкэ таһымыгар быһаарыллара ирдэнэр. Бу
боппуруоһу кэнэҕэски өттүгэр Муома оройуонун социальнай-экэнэмиичэскэй барыылыгар
киллэриэххэ наада уонна уопсай программа тиһигин бу сылы ааспакка бырабыыталыстыбаҕа
көмүскүөххэ наада. Инники сайдыыга туһуламмыт программаҕа саҥа национальнай
бырайыактарга сыһыаннаах үлэлэр киириэхтэрин наада. Тохсунньу 1 күнүттэн «Дьиэ кэргэн»
национальнай бырайыак үлэлиир. Бырайыак дьаһаллара ахсааннарынан уонна үп-харчы
кутуллуутун кээмэйинэн биир саамай улахан буолуоҕа. «Дьиэ кэргэн» национальнай бырайыакка
ийэ уонна оҕо харыстабылын харыстыыр саҥа комплекснай программа киириэҕэ. «Уһун уонна
активнай олох» национальнай бырайыак сүрүн сыалынан-соругунан дойдуга олох таһыма үрдээн,
орто саас 80- тан тахса саас буолуохтаах. Бырайыак иһинэн ыарыыны бохсууга уонна чөл олоҕу
тупсарыыга, инфраструктураны саҥардыыга уонна хас биирдии ыарыһахха
персонализацияламмыт салааны олохтооһуҥҥа туһааннаах дьаһаллар салҕанан барыахтара.
Уопсайа 19 национальнай бырайыактар араас эйгэни хабан үлэлиэхтэрэ. Маны үчүгэйдик үөрэтэн,
олоххо дьүөрэлээн кэскиллээх оройуон барылын оҥоруохха наада.”
Салгыы мунньахха СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистири бастакы
солбуйааччы, оройуон куратора Альбина Трубина 2023 сыллаахха СӨ Ил Дархана Айсен
Николаев иккистээн дуоһунаһыгар талыллаат биир бастакынан дьадайыыны утары охсуһууга
туһунан Ыйааҕар олоҕуран иһитиннэрии оҥордо. Дьадайыыны утары Бырабыыталыстыба 29
дьаһал бырайыагын ырытан оҥорбута. Манна ким дьадайыы таһымыгар, ким орто сиэриэнэ
олорорун чопчу быһаарбакка, нэһилиэнньэ 20 % дьадаҥы диэн саба быраҕан көмө оҥорор
буоллахха, билигин кыһалҕалаах киһиэхэ чопчу көмө оҥоһуллара бэлиэтэннэ. 2030 сылга диэри
дьадайыыны икки төгүл кыччатарга сорук турар. Билигин социальнай хантарааккка көмө 500
тыһ.солкуобайга тэҥнэһэр, үөрэҕи ааһарга 300 тыһ.солк. Маннык суумалаах харчынан көмө
ханнык да региоҥҥа бэлиэтэммэт. Быйылгыттан ыалларга көрүллэр көмөҕө тиийинэн олоруу алын
кээмэйигэр босуобуйа ааҕыллыыта киириэ суохтаах.
Салгыы Арктика сайдыытыгар уонна хотугу норуоттар дьыалаларыгар миниистир бастакы
солбуйааччыта Сергей Неустроев кылгастык ааспыт сылга министиэристибэ иһинэн үлэни
сырдатта уонна быйылгы сылга соруктары кэпсээтэ. Ол курдук быйыл кулун тутартан Арктика
улуустарыгар кэтэх дьи эни тутууга өйөбүл саҥа миэрэтин чэрчитинэн олохтоохтор дьиэ
тутталларыгар тутуу матырыйаалын тиэрдэргэ көмөнү олоххо киллэрии мэхэньиисимэ СӨ Ил
Дарханын А. Николаев сорудаҕынан оҥоһуллуохтаах. Манан туһанар дьон тутуу матырыйаалларын
атыылаһан улууска диэри босхо тиэрдэри хааччыйар Аартыкытааҕы эргиэн-логистика
хампаанньатын базатыгар таттарыахтарын сөп. Хаарбах дьиэттэн көһөрүү программатынан
Муомаҕа уопсай дьиэ тутуллар. Кулун Өлбүккэ ФАП дьиэтэ тутуллан киириэҕэ. Муома оройуона
министиэристибэни кытта ыкса сибээстээхтик үлэлии олорор. Элбэх бырайыактары
былаанныыбыт, бииргэ үлэлэһэргэ бэлэммит.
Муома Оройуона МО