Кулун Өлбүт. Эбээн чулуу уолун бастакы учуонайа, бэйиэтэ Василий Дмитриевич Лебедев аатын Орто Дойду орто оскуолата 2004 сылтан чиэстээхтик сүгэр. Ити кэмҥэ үлэлээбит оскуола дириэктэрэ Прасковья Никифоровна Павлова сүүрэн-көтөн, матырыйаал хомуйан учуонай аатын үйэтитэргэ элбэх үлэни ыыппыта. Ол түмүгүнэн, суруйааччы төрөөбүтэ 70 сылыгар Орто Дойду орто оскуолатыгар аата иҥэриллэр, кини туһунан матырыйаал хомуллан, дьиэтэ тутуллан түмэл (музей) тэриллэр. Ыраахтан кэлбит ыалдьыттар Василий Лебедев олоҕун, айар үлэтин туһунан элбэҕи билэллэрэ, сэҥээрэ көрөллөрө. Хомойуох иһин, түмэл уһуннук үлэлээбэтэҕэ, анал дьиэтэ сабыллан тохтотуллубута.
Онтон кэлин 2019 сыллаахха Василий Лебедев төрөөбүтэ 85 сылыгар оскуолаҕа киэҥ далааһыннаах тэрээһин ыытыллыбыта. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах «Лебедевскэй ааҕыылар» научнай-практическай кэмпириэнсийэ ыытыллан, 100-тэн тахса үлэ киирбитэ. Араас оройуоннартан, оскуолалартан элбэх дириҥ ис хоһоонноох дакылааттар суруллубуттара. Манна Дьокуускай куораттан М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи бэдэрээссийэлии үнүбэрсиэт Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттар тылларын уонна култуураларын үнүстүүтүн “Северная филология” кафедратын сэбиэдиссэйэ, филологическай наука кандидата, доцент Антонина Афанасьевна Винокурова кэлэн кыттан тэрээһин таһымын үрдэппитэ. Кини дьүүллүүр сүбэҕэ үлэлээн, кэмпириэнсийэ сыалын-соругун сиппитэ.Үбүлүөйдээх тэрээһиҥҥэ биир убаастанар ыҥырыылаах ыалдьытынан П.Н.Павлова кэлэн, бииргэ үлэлээбит дьонун көрсөн, алтыһан үөрүүтүн үллэстибитэ, дириҥ махталын тиэрдибитэ.
Иккис улахан суолталаах түгэнинэн оскуолаҕа В.Д. Лебедевкэ аналлаах интерактивнай түмэл аһыллыыта буолбута. Оскуола салалтата (дириэктэр А.К.Николаева, үөрэтэр-иитэр үлэҕэ дириэктэри солбуйааччы Н.В.Хабарова) уонна кэлэктиип сүбэлэһии, ыллыктаах кэпсэтии кэнниттэн биир санааҕа кэлбиттэрэ. Интерактивнай түмэл тэриллэригэр туһааннаах матырыйаал, компьютер тэриллэрэ ылыллан силигин сиппитэ. Үөрэнээччилэр, информатика учуутала П.И. Корякина Василий Лебедев туһунан матырыйаалы түмэн саҕалаабыттара. Оройуон библиотекатыттан тустаах литэрэтиирэни туһанан, түмэл пуондата хаҥатыллыбыта. Ону тэҥэ П.Н. Павлова хомуйбут матырыйааллара улахан көмө буолбуттара. Үбүлүөйдээх тэрээһиҥҥэ кэлбит ыалдьыттар интерактивнай түмэли улаханнык сэҥээрбиттэрэ. П.Н. Павлова уонна А.А. Винокурова сиһилии көрөн-истэн үрдүк сыанабылы биэрбиттэрэ.
Быйыл ахсынньы 20 күнүгэр В.Д. Лебедев аатынан Орто Дойду орто оскуолатыгар эбээн чулуу уолун 90 сылын үрдүк таһымнаахтык бэлиэтээтилэр. Биир күн устата сарсыардаттан саҕалаан, киэҥ бырагыраамалаах араас тэрээһиннэр ыытылыннылар: торжественнай линиэйкэ, суруйааччы айымньыларынан хоһоон күрэҕэ, остуоруйаларынан кыра испэктээктэр, эбээн омугун оонньуулара, “По тропам поэта” квест, эстафета бэрт сонуннук аастылар. Үөрүүлээх күн һээдьэ үҥкүүтүнэн түмүктэннэ. Үөрэнээччилэр, учууталлар, төрөппүттэр бары көхтөөхтүк кытыннылар, астынан-дуоһуйан тарҕастылар.
Хонуу. Ахсынньы 20 күнүгэр эбээн омугун бастакы лингвист учуонайа, бэйиэтэ Василий Дмитриевич Лебедев төрөөбүтэ 90 сылыгар аналлаах литэрэтииринэй көстүүнэй «Осикат» этно-култуурунай кииҥҥэ бэрт интэриэһинэйдик ыытылынна. В. Д. Лебедев олоҕун, айар үлэтин сырдатар үйэлээх киэһэни Муома оройуонун култуура управлениета, оройуоннааҕы киин библиотека уонна аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар ассоциациялара холбоһон тэрийдилэр.
Тэрээһин саҕаланыыта Евдокия Слепцова эбээн омугун сиэрин-туомун оҥордо, алгыс тылынан алҕаата. Ыҥырыылаах ыалдьыттары тоҥ быарынан, кыһыы балыгынан күндүлээтилэр.
Көстүүнэйи киин библиотека дириэктэрэ Елена Терешкина иилээн-саҕалаан ыытта. Суруйааччы туһунан Орто Дойду нэһилиэгин бибилэтиэкэрэ Тамара Ивановна Корякина сонун иһитиннэрии оҥордо, интерактивнай түмэли көрдөрдө.
Муома орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ Василий Лебедев хоһооннорун сахалыы, эбээннии, нууччалыы дорҕоонноохтук аахтылар.Суруйааччы аймаҕа М. И. Коротких сиэнинээн Дарьяна Корякиналыын бэйиэт айымньытын иэйиилээхтик ааҕан иһитиннэрдилэр. Аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар ассоциацияларын бэрэссэдээтэлэ З.Н. Саввина аймах кыыһын Вика Громованы кытта санааларын үллэһиннилэр. Орто Дойду орто оскуолатын үөрэнээччитэ Амина Богдашина Василий Лебедев остуоруйатынан кинигэ оҥорбутун көрдөрөн кэпсээтэ.
Оҕо искусствотын оскуолатын «Радость тундры» норуодунай ансаамбылын оҕолоро эбээн үҥкүүтүн көрдөрдүлэр, фольклорун уратытын арыйдылар. В.Д. Лебедев аатынан Орто Дойду орто оскуолатын «Удин» этнофольклорнай ансаамбыла эбээннии ырыа ыллаатылар, хоһоон аахтылар, һээдьэ тылын эттилэр.
Бу күн көстүүнэйгэ кэлбит дьон Муома оройуона киэн туттар чулуу киһибит В. Д. Лебедев туһунан сиһилии биллилэр, презентацияны көрөн сэҥээрдилэр.
Тэрээһин һээдьэнэн түмүктэннэ. Һээдьэ тылын эбээн омугун култууратын өрө тута сылдьар Анна Саввина, Акулина Корякина, Евдокия Слепцова этэн, бар дьон сүргэтин көтөхтүлэр, дуоһуйуутун ыллылар.
Муома биллиилээх учуонайа, бэйиэтэ Василий Дмитриевич Лебедев аата үйэ-саас тухары ааттана турдун, кэнэҕэски ыччат чулуу киһибит туһунан умнубакка киллэрбит кылаатын үйэтиттин.
Айталина Николаева