Тохсунньу 9-11 күннэригэр Дьокуускай куоракка академик В.П. Ларионов аатынан XXIX-c “Инникигэ хардыы” научнай-практическай конференция-күрэх буолан ааспыта. Быйыл биһиги оройуоммут эдэр чинчийээччилэрэ бииртэн биир сонун үлэлэрин көмүскээн, экспертэр болҕомтолорун тардан хаһааҥҥытааҕар да ситиһиилээхтик кытыннылар. Бу улахан суолталаах тэрээһиҥҥэ “Триумф” спорт уораҕайыгар тиийэн мин оҕолору көрсөн сэһэргэспитим.
Орто Дойду оскуолатын X кылааһын үөрэнээччитэ Никита Корякин аан бастаан бу маннык конференцияҕа кытынна. Кини Муоматтан I истиэпэннээх дипломҥа тиксибит 5 эдэр чинчийээччилэртэн биирдэстэрэ. Үлэтин тиэмэтэ “Чыбааҕылаах нэһилиэгин топонимикатын үөрэтии”, салайааччыта Эльвира Иннокентьевна Богдашина. Төрөппүттэрэ Сайдыы төрүт олохтоох ыала. Аҕата Александр Евгеньевич Корякин электростанцияҕа дизелист, ийэтэ Прасковья Иннокентьевна В.Д.Лебедев аатын сүгэр Орто-Дойду орто оскуолатын физика уонна информатика учуутала. Прасковья Иннокентьевналыын сэһэргэстим.
– Оҕом историяны кыра эрдэҕиттэн олус сөбүлүүр. Элбэх кинигэни ааҕар, үөрэҕэр үчүгэй. Саха норуотун былыргы историятын интэриэһиргиир. Библиотекаттан кинигэ булбут этэ. Ону ааҕан баран өссө күүскэ былыргыны билиэн баҕарбыта. История уруогар учуутала “Проект суруйуҥ” диэн сорудах биэрбит. Никита “Бэйэм дойдум туһунан суруйуохпун баҕарабын” диэн эппитэ. Сахалар хантан кэлбиттэрин билээри элбэх үһүйээннэри аахпыта. “Момский район” диэн кинигэни олох умсугуйан туран бары дьиэ кэргэнинэн аахпыппыт. Совхоз саҕанааҕы каарта булан ылбыппыт уонна эһэбит Корякин Евгений Иннокентьевичтыын иккиэн олорон сирдэр ааттарын суруйан барбыттара. Ол кэнниттэн аны яндекс каартаны интернеттэн ылан тэҥнээн көрдүбүт. Элбэх уларыйыы баар эбит, урукку күөл отунан үүнэн, лаҥха буолбут, баһаар турбут сирдэрэ эмиэ олох атыннык көстөллөр. Евгений Иннокентьевич сонордьут булчут, совхоз саҕана тракториһынан өр сылларга үлэлээбит, сирин-дойдутун үчүгэйдик билэр буолан сиэнигэр улаханнык көмөлөстө. Сирдэр ааттара кэм ааһан уларыйбыта эмиэ баар. Ол курдук, «Оҕо биһиктээх” диэн сир “Юбилейнай” буолбут. Никиталыын сир былыргы аата, аныгы аата, үһүйээнэ диэн справочник курдук оҥорбуппут. Справочникпыт аата «Топонимика Чыбагалахского наслега». Бу үлэ оройуоҥҥа биһирэнэн Никитабыт Дьокуускай куоракка “Инникигэ хардыы” научнай конференцияҕа кыттар чиэскэ тиксибитэ. Оҕобут ситиһиитинэн дьоллоохпут уонна салгыы историяны сөбүлээн дьарыктаныа диэн эрэнэбит.
Триумфка кэпсэтэрбэр Никитаттан оскуоланы бүтэрэн баран туох идэни баһылыан баҕарарын ыйыппытым.
– Историк буолуохпун баҕарабын. Хас биирдии кыра да сир барыта ааттаах, улахан суолталаах хатыламмат историялаах. Ону баара ааттар умнуллан эрэллэр. Ол иһин ким да умнубатын, оҕолор биллиннэр диэн төрөөбүт дойдум сирин үөрэтэр, дьоҥҥо-сэргэҕэ кэпсиир санаалаахпын. Улууспутугар кыһыннары тоҥмот уулаах, сайыннары ирбэт муустаах айылҕа дьиктитэ Улахан Тарыҥ баарын билэбит. Умуллубут булкаан диэн ааттанар Балаҕан Таас эмиэ Муомабыт киэн туттуута. Хонууга алпаабыт буукубатынан ааттаммыт Ю хайа баар. Оттон мин төрөөбүт нэһилиэгим тоҕо Кулун Өлбүт диэн ааттааҕый? Өссө Сайдыы, Догдо Чыбааҕылаах, Орто-Дойду. Дьэ итини барытын билиэхпин баҕаран мин чинчийэр үлэбин саҕалаабытым. Нэһилиэк ытык саастаах дьонун кытта кэпсэтэн, билбэтэхпин ыйыталаһан бэйэбэр элбэх туһалааҕы-саҥаны арыйдым. Кинигэ бөҕөтүн аахтым, тылдьытынан хайдах үлэлиири биллим. Бу конференцияҕа кыттан элбэх оҕолору билистим, чинчийэр эйгэ киэҥин сөхтүм. Мин үөрэнэр оскуолам талааннаах биир дойдулаахпыт, эбээн норуотун чулуу уола, учёнай, поэт, лингвист, фольклорист Василий Дмитриевич Лебедев аатын 2004 сылтан сүгэр. Ахсынньы 20 күнүгэр оскуолабытыгар В.Д. Лебедев төрөөбүтэ 90 сылын бэлиэтээбиппит. Кини айымньыларын ааҕыы күрэҕэр, квест оонньууга кыттыбыппыт, испэктээк көрбүппүт. Оҕолорго төрөөбүт дойдугутун таптааҥ, киэн туттуҥ уонна историятын үөрэтиҥ диэн баҕа санаабын тиэрдэбин, — диэн Никита кэпсээнин түмүктээбитэ.
Эдэр чинчийээччибит Корякин Никита үөрэҕэр ситиһиини, сөбүлүүр дьарыгар өссө да элбэх арыйыылары баҕарабын!
Лена Гоголева