Сахабыт сирин кылгас сайынын кэмигэр дьон-сэргэ араас дойдуларынан тэлэһийэ көтөр. Истиҥ көрсүһүүлэр, иһирэх кэпсэтии, кэлии-барыы саҕаланар.
Биир үтүө сайыҥҥы күн редакция дьиэтигэр сэргэх сэһэннээх, элбэх кэпсээннээх биир дойдулаахпыт Мария Дашипылова (Ефимова) киирэн кэллэ.
Бүгүҥҥү нүөмэрбит ыалдьыта — Бурятия Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала Мария Пантелеймоновна Дашипылова. Кини Муоматтан төрүттээх, оскуолаҕа үөрэнэр кэмнэригэр көхтөөх пионер, комсомол, холобурга сылдьар үөрэнээччи этэ. Билигин Бурятияҕа олорор. Кини Аан дойдутааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи уонна муниципальнай куонкурустар хас да төгүллээх ситиһиилээх кыттааччыта. Үрдүк көрдөрүүлээх үлэтин иһин БӨ үөрэҕириитин уонна билимин Министиэристибэтин, Норуот үөрэҕириитин үлэһиттэрин профсоюзтарын, Кыргызстан мэриятын Бочуотунай грамоталарынан наҕараадаламмыта.
Мария Пантелеймоновна «Российские учителя за рубежом»анал гуманитарнай бырайыак туһунан Муома дьонугар бэйэтин санаатын үллэстэр.
— 1984 сыллаахха Муома орто оскуолатын бүтэрэн, Бурятияҕа үөрэххэ барбытым. Ситиһиилээхтик үөрэнэн алын кылаас учууталын идэтин баһылаабытым.Ол кэмҥэ үөрэммит кыһабыт ханна ыытарынан үлэлии барарбыт. Мин анаммыт сирбэр Бурятияҕа тиийэн, кэргэн тахсан олохсуйан хаалбытым. Оскуолаҕа 30-тан тахса сыл учууталлаатым, ол иһигэр 10 сыл иитэр үлэҕэ дириэктэри солбуйааччынан үлэлээбитим. Дьиэ кэргэммэр 3 уол оҕолоохпун, сиэннэрдээхпин. Оҕолорум олохторун оҥостон туспа ыал буоллулар.
Бэйэм атын хайысхаҕа үлэлээн көрөөрү сыал–сорук туруорунан, «Российские учителя за рубежом»гуманитарнай бырайыакка киирбитим иккис сыла буолла.Бу бырайыагы РФ үөрэҕириитин Министиэристибэтэ 2017 сылтан үлэлэтэр. Манна 11 дойду киирбитэ: Таджикистан, Узбекистан, Алжир, Египет, Кыргызстан, Сербия, Вьетнам, Монголия, Эфиопия, Турция, Китай, Россия. Бырайыак сыала-соруга — омук сирин оҕолоругар нуучча тылын үөрэтии уонна российскай үөрэхтээһини билиһиннэрии, сырдатыы. Улахан куонкуруһу ааһан киирбитим, үксүн орто саастаах, уопуттаах учууталлары талан ылаллар. Москва куоракка бастаан анал үөрэҕи ылбыппыт, тэрийээччилэр араас лекциялары, семинардары ыыппыттара. Кинилэр үлэлиир усулуобуйабытын барытын тэрийэллэр, олорор сиринэн хааччыйаллар, бары өттүнэн өйөбүл, көмө баар. Күн аайы кэриэтэ кэпсэтэ, ыйыталаһа олороллор. Бырайыакка Росияттан бастаан Татарстан, Башкортостан киирбиттэр. Кэлин атын регион учууталлара кыттыбыттар, Саха сириттэн эмиэ бааллар.Биһиги Бурятияттан төрдүө буолан үлэлии сылдьабыт, бары сибээстэһэбит, билсэ олоробут.
Бастакы сылбар Кыргызстан Ош куоратыгар чааһынай оскуолаҕа үлэлээбитим. Климата биһиэхэ сөп түбэһэр, ас-таҥас сыаната быдан чэпчэки. Кыргызстаҥҥа үөрэҕирии Сэбиэскэй сойуус кэнниттэн улаханнык сайдыбатах. Каадыр боппуруоһа, материальнай базалара мөлтөх, анал идэлээх исписэлиис аҕыйах эбит. Учуутал хамнаһа кыра буолан, оҕолорго толору билии ситэ тиэрдиллибэт. Кыргызстаҥҥа билигин үксэ чааһынай оскуолалар үлэлииллэр.
Иккис сылбар Кыргызстан Талас куоратыгар анаммытым. Манна икки кылааһы салайан үөрэппитим, кылааска 25-тии оҕо баар. Уруок таһынан ханна барытыгар бииргэ сылдьан, араас тэрээһиннэри ыытабыт. Бырайыак чэрчитинэн үлэбитигэр кумааҕы отчуота ирдэммэт, онон оҕолору кытта ыкса ситим олохсуйарыгар табыгастаах. Оҕолор нуучча тылыгар интэриэстэрэ улахан, харахтара умайан олорор. Төрөппүттэр биһиэхэ наһаа махтаналлар, кэлии учууталларга убаастабыллаахтык сыһыаннаһаллар.
«Российские учителя за рубежом»гуманитарнай бырайыак маннык араас дойдуларга учууталлары ыытан, омук оҕолоро нууччалыы тылы билэр таһымнарын үрдэтэр, билиилэрин дириҥэтэр, педагогическай үлэһиттэр саҥа уопут ылан сайдар кыахтарын күүһүрдэр. Ону таһынан бырайыак учууталлара аһаҕас уруоктары, тэрээһиннэри ыытан, уопуттарын тарҕатан олохтоох педагогтары үөрэтэллэр. Онон бырайыак хайысхата Аан дойду үрдүнэн дириҥ суолталаах. Маннык бырайыакка кыттыан баҕалаах киһи бары өттүнэн бэлэмнээх,киэҥ билиилээх, үрдүк култууралаах, дьону кытта уопсай тылы булар, араас усулуобуйаҕа үөрүйэх буолара ирдэнэр.
Хас биирдии киһиэхэ төрөөбүт дойдутун ахтылҕана сүрэҕэр иҥэн сылдьар, сылтан сыл аастаҕын аайы күүһүрэн иһэр. Мин түгэн көһүннэ эрэ, кэлэ–бара дойдубар Муомаҕа сылдьабын. Быйыл төрөөбүт сирбэр анаан сынньана кэллим. Оскуоланы бүтэрбиппит 40 сылыгар бииргэ үөрэммит доҕотторбун кытта үөрэ-көтө көрүстүбүт. Өссө аймахтарбын кытта төрөөбүт дойдубар Сайдыыга, Хонууга ыһыахха сырыттым. Бэркэ астына сынньанным. Үөрэппит учууталбын Антонина Ильиничнаны көрсөн дуоһуйа кэпсэттим, саҥа оскуоланы көрдүм.Оскуола түмэлигэр сылдьан, оскуолатааҕы кэмнэрбин санаан долгуйан да ыллым. Төрөөбүт дойдубуттан тэйэн олордорбун да, сахам тылын умнубаппын, аймахтарбын кытта сибээспин тута сылдьабын.
Аныгы тэтимнээх үйэҕэ туохтан да толлон турбакка араас бырайыактарга кыттан иһиҥ, саҥаны билиҥ, бэйэҕитин арыйыҥ диэн Муома ыччатыгар сүбэлиэм этэ.
Айталина Николаева