Самаан сайыммыт сатыылаан кэлэн, оҕо-аймах күөххэ үктэнэн сибиэһэй салгыҥҥа тахсар, оонньуур-көрүлүүр кэмэ кэллэ. Дьэ, сайын устата Хонуу сэлиэнньэтин оҕолоро тугунан дьарыктанар эбиттэр? Маннык санааны тутуһан Муома орто уонна алын сүһүөх оскуолатын үөрэнээччилэрин сайыҥҥы лааҕырдарын туһунан ыйыталастым.
Василина Васильевна Тихонова, Муома орто оскуолатын директора:
— Оскуолабытыгар быйыл “Ситис” диэн оҕо уопсай туругун сайыннарар үс симиэнэлээх лааҕыр үлэлиир. Бастакы симиэнэ спортивнай хайысхалаах, 40 оҕону хабар, бэс ыйын 6–21 күннэригэр үлэлии турар. От ыйын 1 күнүттэн 16 чыыһылаҕа дылы лааҕыр “Бастыҥнар хамсааһыннара” хамсааһын хайысхаларынан аанын арыйыа, онтон үһүс – оҕону бары өттүнэн сайыннарар сыаллаах от ыйын 22 күнүттэн атырдьах ыйын 6 күнүгэр дылы үлэтин салҕыа.Лааҕыр кэмигэр оҕолор үстэ аһыыллар, аһылыктарыгар оҕуруот аһа, фрукта, йогурт баар буолар. Бэлиэтээн эттэххэ, былырыыҥҥыттан оскуола бэйэ үүннэриитин саҕалаан, теплица, оҕуруот олордор. Манна лааҕыр оҕолоро күүс-көмө буолаллар, үүнээйилэргэ уу кутан, аһатан көрөллөр-истэллэр, бэйэ олоппут иҥэмтэлээх аһылыгын амсайаллар. Күһүөрү оҕуруот аһыттан нэһилиэнньэҕэ атыылыахпыт диэн баҕа санаа баар. Күнүскү лааҕырдартан ураты нэһилиэк оҕолоро, улахан дьон күн аайы Муома орто оскуолатын спортивнай былаһааккатыгар дьарыктаналлар, футбол, волейбол оонньууллар.
Евгения Дмитриевна Максимова, педагог-дефектолог, лааҕыр бастакы симиэнэтин салайааччыта:
— Лааҕырбытыгар икки баһаатай буолан үлэлиибит, миигин кытта Бүлүүтээҕи педагогическай колледж 3 кууруһун
устудьуона,“Адаптивнай физическэй култуура” диэн идэҕэ үөрэнэр Жиркова Аяна Станиславовна оҕолору салайар. Биһиги оҕолору эт-хаан өттүнэн дьарыктыырбытыттан ураты, дойдуга бэриниилээх, айар дьоҕурдаах, түмсүүлээх, киэҥ билиилээх ыччаты иитэргэ кыһаллабыт. Манна 5-10 кылаас үөрэнээччилэрэ олимпийскай өҥнөрүнэн биэс этэрээккэ арахсан,сарсыарда спордунан дьарыктаналлар, эбиэт кэннэ өйү-санааны, айар дьоҕуру сайыннарар тэрээһиннэргэ кытталлар. Лааҕыр устата Аан дойдутааҕы сүүрүү, мороженай, Арассыыйа, көр-күлүү, эдэр натуралист күннэрэ ыытылыннылар, салгыы саха норуотун оонньуулара, футбол күрэҕэ буоллулар.Аналлаах күннэргэ оройуоммут тэрилтэлэрэ кэлэн, оҕолорго араас тиэмэҕэ иһитиннэрии оҥордулар, ол курдук оройуоннааҕы библиотека А.С.Пушкин туһунан, балыыһа үлэһиттэрэ Донор күнүн, прокурор солбуйааччыта Ершов Н.А. Арассыыйа историятын, ГИМС ууга сэрэхтээх буолуу туһунан сырдаттылар. Муома орто оскуолатын салалтатын аатыттан бу ааттаммыт тэрилтэ үлэһиттэригэр махталбын биллэрэбин.
“Ситис” лааҕыр оҕолорун санаалара:
— Лааҕыры олус сөбүлээтибит. Уунан ытыалаһан оонньообуппутун, бары бииргэ киинэ күнүн атаарбыппытын, мороженай оҥорору, көр-күлүү күнүн (КВН), “День наоборот” ордук астынныбыт. Аһылык олус минньигэс, күн аайы тэрээһин уларыйа турар, ол иһин интэриэһинэйдик күммүтүн атаарабыт. Манна биһиги хамаанданан биир санааҕа кэлэргэ үөрэннибит, бэйэбитигэр эрэлбит үрдээтэ, донор диэн кимин билбиппит, волейбол, пионербол, баскетбол, футбол оонньууларга сатабылбытын сайыннардыбыт, элбэх оҕолору кытта доҕордостубут. Мантан салгыы дьиэ кэргэнинэн Дьокуускайга, атын куораттарга, лааҕырдарга сынньана барабыт, оттуохпут, сир астыахпыт, дьиэ ис-тас үлэтигэр дьоммутугар көмөлөһүөхпүт. Оскуолабыт үлэһиттэригэр уонна баһаатайдарбытыгар туһалаах сынньалаҥмыт иһин махтанабыт.
Альбина Анатольевна Петрова, Муома алын сүһүөх оскуолатын дириэктэрэ:
— Биһиги оскуолабытыгар быйыл оҕо сынньанар лааҕыра үс симиэнэнэн үлэлиир. Икки “Радуга” лааҕыра 100 оҕону
хабар, бастакы симиэнэтэ бэс ыйын 3 – 16 күннэригэр үлэлээтэ, онтон бу ый 18 күнүттэн от ыйын 1 күннэригэр дылы иккис бөлөҕө арыллыбыта. От ыйын 8–21 күннэригэр “Олимп” күнүскү лааҕыр оҕо сынньанар анал миэстэтигэр тэриллэр, манна 25 оҕо хабыллар. Лааҕырдар оҕону бары өттүнэн сайыннарар хайысхалаахтар, “Бастыҥнар хамсааһыннара” хамсааһын хайысхаларын тутуһан үлэлииллэр. Манна оҕолор сибиэһэй аһынан хааччыллаллар, үстэ аһыыллар, иитээччилэрэ — оскуолабыт уопуттаах педагогтара.
Валентина Валерьевна Новгородова, Муома алын сүһүөх оскуолатын учуутала, “Радуга” оҕо лааҕырын салайааччыта:
— Лааҕырбыт бастакы симиэнэтигэр 50 оҕо 14 күн өрөбүлэ суох сырыттылар. Иитээччилэр үһүөбүт: Татьяна Сергеевна Иманова, Матрена Ивановна Лыткина уонна мин. Сарсыарда 9-тан эбиэт кэннэ 16.00 дылы күн аайы араас хабааннаах тэрээһиннэри ыытабыт. Күннэрбит барыта оҕолор доруобуйаларын тупсарар, айар талааннарын арыйар, дойдуга бэриниилээх, айылҕаҕа харыстабыллаах сыһыаҥҥа иитэр, саҥа үөрүйэхтэргэ үөрэтэр сыаллаах ааһаллар. Хас биирдии күн хатыламмакка уларыйа турар, манна оҕолор доҕордуу сыһыаҥҥа үөрэнэллэр, эттэрин-хааннарын сайыннараллар, саҥаны билэллэр. Эбиэт кэннэ нэһилиэк бэлиэ сирдэригэр салгыҥҥа сырыттылар. Туһааннаах тэрилтэлэр анал тиэмэлэргэ кылаас чаастары ыыттылар. Лааҕыр бүтэһик күнүгэр айылҕаҕа тахсыбыппыт, оҕолор бу күн оонньоон-көрүлээн, минньигэс уонна өйдөбүнньүк бэлэх тутан үөрүүлэрэ үрдээтэ.
«Радуга» лааҕыр оҕолорун санаалара:
— Биһиги лааҕырбытын сөбүлээн өссө да салгыы сылдьыа этибит. Манна шоколаднай мороженай, клубничнай торт,
тыалга хамсыыр вертушка оҥоро үөрэннибит,булавка күнүгэр ийэлэрбитигэр анаан брошка оҥордубут. Күн аайы саҥаҕа үөрэннибит, уруһуйдуурбутун сөбүлээтибит. Салгыҥҥа сылдьан оонньуур олус үчүгэй. Библиотекаҕа сылдьан саҥа кинигэлэри көрдүбүт. Тулалыыр айылҕабыт ыраас буоллун диэн оскуолабыт таһын хомуйбуппут. Мантан салгыы сайын сөтүөлүөхпүт, дьиэ кэргэммитин кытта араас сирдэргэ сынньаныахпыт. Лааҕыр иитээччилэригэр, оскуолабыт үлэһиттэригэр умнуллубат интэриэһинэй күннэр уонна минньигэс аһылык, бэлэх иһин махтанабыт.
Дьэ, бу курдук оройуон киинин икки оскуолата кэнчээри ыччаппыт туһалаах сынньалаҥын туһугар күргүөмнээхтик үлэлииллэр. Лааҕырга сылдьан оҕолор элбэххэ үөрэнэллэр, билиилэрин кэҥэтэллэр, сатабылларын сайыннараллар. Мантан салгыы күөх сайыммыт устата оройуон оҕолоро СВО, “Арктика оҕолоро” бырагыраамаларынан Краснодарскай кыраай, Сочи уонна Дьокуускай куорат лааҕырдарыгар сынньана барыахтара. Кэлэр кэскилбит аныгы үйэҕэ бары өттүнэн бэлэмнээх буоларын туһугар лааҕыр сабыдыала улахан, күөх сайыммыт туһата күүстээх. Барыта оҕо туһугар…
Татьяна Данилова